temel iktisatcilar 4 - richard cantillon

kuzeybeti irlanda dogumlu iktisatcidir. zaten su ana kadar ele aldigimiz 4 iktisatci da adadan, cikamadik adanin disarisina. 17. yuzyilda dogum kayitlari tutulmadigi icin 1680-90 arasinda biryerlerde dogdugu bilinmektedir. belirli bir sure ispanyada calismis sonrada kuzeninin fransadaki bankasini ustune almak uzere fransaya gidip orada kalmistir bir sure ve hatta 1708 yilinda fransa vatandasligina gecmistir.

girisimlcinin iktisada etkisine vurgu yapan ilk ekonomisttir kendileri. kimleri onu gizemli ve buyukeyici bulur, ya da bulmus. missisipi bolgesinde bircok altin ve gumus oldugu dusunulen araziyi satin aldi ve yuksek bir gelir elde etti buralardan.servetine servet katti. bu noktada bu bolgeyi spekule edenlere de borc verdi. yine ayrica bir doviz cinsinden borc verip baska doviz cinsinden geri alimlar yapip yuksek karlar elde etti ve sonunda ingiltereye donmeye karar verdi, yeterince zengindi. londrada olurken olumu supheliydi. cikan br yangin sonucu olurken bunun bir kaza mi yoksa cinayet mi oldugu belirlenemedi. tv soylemiyle olumu hala gizemini koruyor. murphy 1986 yilinda cantillon'un yangin sirasinda o evde olmadigini iddia etti. bunu cantillon'un kendisinin bilerek oyle gosterdigini davalik oldugu kisilerce olduruldugu imaji icin yaptigini siyluyor. yine kendisi yangindan birgun once bankadan yuklu miktar para cektigini ve komsularinin kafasi olmayan bir cesedin yandigini gorduklerini soyler. ayria kendisine ait notlar daha sonra surinamda, gunay amerikada bulunmustur. murphy bunun oraya gitmesinin hangi mantikla oldugunu sorgular, bu o donem degersiz kagitlari biri calip surinama goturecek hali yok ya cantillon kendisi goturmustur der.

"essay on the nature of the commerce" adli tek bir esere sahiptir. hani  supheli olan olumunden yani yangindan 20 yil sonra basilmistir.

kitapta gercekte ekonominin nasi calistigini anlatmaya calismistir.ekonomiyi interconnected bir sistem olarak gorur; dolasimda olan ve akisi gerceklesen para ve mallar vardir. sistemin parcalarinin birbiriyle iliskisini anlatmaya calismistir.toprak sahiplerinin harcamalarinin para ve uretim uzerine etkisini ele almaya calismistir.toprak sahiplerinin harcamalari sehirdeki imalatcilarin refahinin artmasina yol acmaktadir. ayrica kirsal alanda tarim iscileirnin de. gida ve tarim urunleri daha elzem urunler oldugundan, paranin akisi imalat yonunden tarim yonune dogrudur. bir noktada tarim iscileri de toprak sahiplerine odeme yapmak durumunda olduklarindna aslinda bir daire olusur yani bir dairesel donusum vardir.

cantillon, farkli mallara olan talebin, uretimi be;lirledigini dusunmektedir.eger toprak sahibi daha cok imalat urunu isterse, insanlar ve kaynaklar tarim sektorunden imalat sektorune dogru akacaktir boylece imalat urunlerinin uretimi artarken, tarim urunlerinin uretimi azalacaktir yine onun dusuncesinde eger insanlar tuketimini ekmek yerine pastaya kaydirirsa firinlar kapanacak ve yeni pastaneler acilacaktir.

cantillon ayni zamanda girisimcinin oynadigi rolu de analiz etmeye calismistir. entrepreneur denen bu girisimci insanlar aslinda ilk defa 8. yuzyilda ortaya cikmislar ve devletle sozlesmeler imzalamislar. o insanlara enrepreneur denmis.bu is aslinda risksiz bir is cunku devet dedigin borcunu oder. bu terimi cok begenir cantillon ve tekrar tanimlar girismiciyi.ona gore entrepreneur, risk takerdir, risk alan kisidir oturup maas alan kisi degildir.ona gore gelecek belirsizdir ve dolayisiyla ekonomi her zaman risklidir buna ragmen birileir gelecekte kazanma beklentisiyle risk alir.eger boyle olmazsa uretim olmaz, kimse uretmez.dolayisiyla risk alan bu girisimci insanlar ekonominin yurumesi uretimin devami icin gereklidirler.

kendisi ayni zamanda bundan onceki iktisatcilar gibi para teorisine de deginmeden edememistir. ticaret degerli
metaller ile yapilmakta ve bu degerli metalleri elde etmenin iki yolu vardir: ya altin ve gumus cikarilmasi ya da diger ulkelere mal satilmasidir.madenci ya da tuccarlarin parasi artarsa talepleri de artacaktir dolayisiyla istihdam ve uretim de artacaktir. artan talep fiyatlari da yukseltecektir tabii fakat artan para arzi kadar fiyatlarin artmasina gerek yoktur cunku artan fiyatlar uretimi de artiracaktir ve bazen artan para miktari artan harcama demek degildir.

ekonomistler paranin belirsiz etkisine cantillon etkisi diyorlar. yeni paranin etkisi belirsizdir cunku etki parayi kimin elde ettigini ve nerede kullandigina gore degisecektir.tuccarlara ve ihracatcilara gidecekse problem yok iyidir, yatirima doner bu paralar. daha cok uretimle fiyatlar da artmayacaktir.fakat para luks tuketime egilimi olan toprak sahiplerine giderse bu problemlidir uretim artisi gorulmeyecektir e dolayisiyla fiyatlar artaaktir.artan fiyatlar uluslararasi piyasalarda:p ulkeyi daha az rekabetci hale getirecektir ithalat ucuzlayacaktir.bu ticaret acigi degerli madenlerin gitmesi demek. yani altinlar yurtdisina gidecek ve dolayisiyla uretim dusecek stagnasyon gorulecektir.kendisi ayrica korumaciligi destekler ve ticaret fazlasi verilmesini destekler.bunu iktisadi nedenlerden ziyade askeri nedenlerden savunmaktadir.ticaret fazlasi demek daha fazla gida alabilme sansi demektir ve britanyalilarin daha saglikli yuksek bir nufus olmasi demektir bu da ulkeyi guclendirir onun gozunde.

gunun sonunda sistemin birbiriyle iliskisiniaciklamaya calismistir ve iktisatcilar onu ilk real iktisatci olarak kabul etmistir.